تحلیل عوامل اقتصادی موثر بر درآمد باشگاه های فوتبال )باشگاه های منتخب جهان(

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 12 تحلیل عوامل اقتصادی موثر بر درآمد باشگاه های فوتبال )باشگاه های منتخب جهان( 3 امیر افشارپی 2 سهیال کاغذیان 1 یزدان نقدی چکیده صنایع برای ادامه حیات خود نیازمند کسب درآمد هستند. امروزه صنعت فوتبال دارای گردش مالی فراوانی میباشد. باشگاه ها مهمترین بخش صنعت فوتبال هستند و ادامه حیات صنعت فوتبال منوط به ادامه حیات باشگاه ها و پا برجا بودن آنها می باشد.مهمترین هدف مدیران باشگاه ها کسب درآمد می باشد تا بتوانند هزینه های فراوان ابتدای مسابقات را تامین کرده و در انتهای مسابقات باشگاه ها دارای سود باشند. هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل اقتصادی موثر بر درآمد باشگاه های منتخب جهان می باشد. دوره مطالعه از ابتدای فصل 2002-4 تا پایان فصل 2010-11 و روش برآورد مدل استفاده ازتکنیک اقتصاد سنجی و داده های تابلویی Data( )Panel می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که درآمد حق پخش رسانه بیشترین تاثیر را بر درآمد باشگاه های فوتبال دارد و همچنین رتبه باشگاه ها در رده بندی ساالنه فدراسیون بین المللی تاریخ و آمار تاثیری بر درآمد باشگاه ها در همان سال ندارد. واژگان کلیدی : صنعت فوتبال باشگاه درآمد روز مسابقه درآمد رسانه درآمد تجارت طبقه بندی D31, D71 L83, : JEL 2- استاديار هیئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد فیروزکوه Email : y_naghdi@yahoo.com 1- استاديار هیئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد فیروزکوه Email : skaghazian@hotmail.com 9- ارشد دانشگاه آزاد اسالمي واحد فیروزکوه : amirafshar1984@yahoo.com Email

11 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( 1- مقدمه امروزه ورزش فوتبال به یک صنعت درآمدزا تبدیل شده است که با توجه به عالقه فراوان مردم به آن همواره در کانون توجهات رسانه ها شرکت های تجاری و صاحبان دیگر صنایع قرار داشته است. باشگاه ها مهمترین بخش صنعت فوتبال محسوب می شوند که ادامه حیات این صنعت وابستگی بسیاری به پابرجا ماندن باشگاه ها دارد. باشگاه های فوتبال زمانی قادر خواهند بود به حیات خود ادامه دهند که بتوانند هزینه های خود را تامین کرده و درآمدزا باشند. در هر صنعتی درآمد یکی از مهمترین ارکان آن تلقی می گردد. صنعت فوتبال با افزایش امکانات ارتباطی مانند ماهواره اینترنت موبایل و رادیو ورود حامیان مالی تخصصی شدن فعالیت های ورزشی و جذابیت های فراوان آن برای مردم فضای مناسبی را جهت فعالیت های اقتصادی فراهم نموده است. صنعت فوتبال طی دهه های اخیر تغییرات فراوانی کرده است و باشگاه های آن مانند یک بنگاه اقتصادی قدرتمند به دنبال منابع و روش های مختلف جهت کسب درآمد می باشند. عالقه و حضور بی شمار مردم در مسابقات فوتبال باعث ورود بازاریاب های صنایع و بنگاه های اقتصادی دیگر برای تبلیغ و فروش بیشتر محصوالت خود شده است. در این میان هزینه های اداره یک باشگاه فوتبال به دلیل دستمزدهای سنگین بازیکنان و مربیان هزینه اسکان رفت و برگشت تیم از مسابقات باعث شده تا مدیران باشگاه ها تالش فراوانی برای جبران هزینه ها و رسیدن به نقطه سر به سری انجام می دهند. باشگاه های فوتبال برای ادامه حیات خود و حضور در مسابقات نیازمند کسب درآمد می باشند. باشگاه های موفق همواره دارای منابع درآمدی و تراز مالی بهتری هستند. 1-1- عوامل اقتصادی صنعتي شدن فوتبال : امروزه با افزایش ارتباطات و حضور تکنولوژی های جدید جهانی و رقابتی شدن تجارت هرروزه شامل تغییرات وسیعی در دنیا هستیم. فوتبال هم مانند دیگر فعالیت ها از این قاعده مستثنی نبوده است و تغییرات فراوانی را در جهت پیشرفت و حرفه ای شدن پشت سر نهاده است تا به صنعتی شدن برسد 2 1.استفان مورو )1111( در کتاب خود به نام تجارت جدید فوتبال موارد زیادی را به عنوان تغییرات وسیعی که فوتبال در دهه گذشته کرده است را نام برده که این تغییرات باعث صنعتی و تجاری شدن فوتبال شده است که عبارتند از : 1- Stephan Morrow 2- The New Business of Football

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 19 پ دی حضور باشگاه ها در بازار بورس سهام حضور تلویزیون های ماهواره ای برای ضبط و پخش فوتبال وجود سرمایه های بسیار کالن در بازار بورس سهام ظهور نوع جدید باشگاهداری در رشته فوتبال افزایش درآمدهای حاصل از فروش محصوالت باشگاه های حرفه ای جهانی شدن بازار نقل و انتقاالت بازیکنان فوتبال ایش آژانس های فروش بلیط برای پیش فروش بلیط مسابقات فوتبال افزایش قیمت بلیط های ورودی استادیوم های فوتبال پاداش کالن اعطا شده به بازیکنان رفت و آمد در دادگاه ها برای حفظ حقوق بازیکن و باشگاه تعریف باشگاه ورزشی حرفه ای : به آن دسته از شرکت هایی اطالق می شود که از ابتدا در برگزاری رویدادهای ورزشی زنده در مقابل تماشاگرانی که بلیط تهیه کرده اند مشارکت داشته اند )اشنفلدر و لی 1210(. 2-1- درآمد در فوتبال : باشگاه های فوتبال در سراسر جهان از سه طریق به کسب درآمد می پردازند که عبارتند از : 1 الف. درآمد روز مسابقه 2 ب. حق پخش رسانه 2 ج. تجارت )سایت )2012 www.deloitte.com/fml2012. 1-2-1- تعريف درآمد روز مسابقه : این بخش از درآمد همانطور که از نامش مشخص است درآمدی می باشد که در روز مسابقه باشگاه کسب می نماید که شامل فروش بلیط فروش لوازم با آرم باشگاه از قبیل کاله پیراهن محصوالت فرهنگی باشگاه مثل فیلم ها و کتب ورزشی همچنین حق پارکینگ بوفه ها و هر آنچه در روز مسابقه توسط باشگاه فروخته می شود می باشد. )سایت www.deloitte.com/fml2012 2012(. 1 - Match day 2 - Broadcasting 3 - Commercial

12 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( عوامل موثر بر درآمد روز مسابقه : الف. تعداد میزبانی ها ب. ظرفیت ورزشگاه ج. تعداد تماشاگران این سه عامل به طور مستقیم بر افزایش درآمد روز مسابقه تاثیر دارند. افزایش تعداد میزبانی ها باعث افزایش فروش بلیط و کلیه محصوالت باشگاه در روز مسابقه می شود. هرچه ورزشگاه دارای ظرفیت بیشتری باشد بنابراین می تواند تماشاگران بیشتری را در خود جای داده و درآمد را در این بخش افزایش دهد. همچنین هر عاملی که باعث حضور بیشتر تماشاگران و افزایش انگیزه های آنها جهت حضورشان در روز مسابقه شود باعث فروش بلیط و محصوالتی بیشتری با آرم باشگاه شده که در نهایت منجر به افزایش درآمد روز مسابقه می شود. 2-2-1- درآمد حق پخش رسانه : درآمد حاصل از فروش حق پخش رسانه ای مانند تلویزیون ماهواره اینترنت و تمامی ابزارهای ارتباطی در تمامی مسابقات داخلی و خارجی درآمد حق پخش رسانه می باشد. عوامل تاثیرگذار بر حق پخش رسانه : بیننده های تلویزیونی مسابقات فوتبال به طور روزافزون زیاد می شوند و این موضوع باعث شده است تا رقابتی فشرده بین شبکه های معتبر تلویزیونی و ماهواره ای برسر خرید حق انحصاری پخش مسابقات فوتبال ایجاد شود و با اطمینان می توان اذعان نمود که در چنین رقابتی صنعت فوتبال بیشترین سود را 1 عائد خود ساخنه است )سر نرمن چستر 2002 (. منافع فراوانی که شرکت های پخش کننده مسابقات فوتبال از پخش مسابقات دریافت می نمایند باعث می شود تا میان آنها جهت اخذ امتیاز پخش رقابتی فشرده پدید آید که در نهایت باعث باالرفتن قیمت پخش مسابقات می گردد و این عامل باعث افزایش درآمد لیگ ها و باشگاههای فوتبال می شود در کنار رقابتی که رسانه ها برای دریافت حق پخش دارند که باعث باالرفتن قیمت حق پخش مسابقات می شود هر مسابقه ای که بینندگان بیشتری داشته باشد اصحاب رسانه مبلغ بیشتری را بابت حق پخش مسابقات می پردازند. پس عواملی که منجر به حضور بیننده بیشتری می گردد برحق پخش مسابقات تاثیرگذار است. در مجموع تمامی عواملی که برای 1- Sir Nirman Chester

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 12 حضور تماشاگران در استادیوم ها و تقاضای مشاهده مسابقات فوتبال مطرح می باشد در تقاضای مشاهده پخش رسانه ای مسابقات هم تاثیرگذار است مانند کیفیت و عدم قطعیت بازی. همچنین درآمد تیم هایی که مسابقات آنها جذابیت های بیشتری برای هواداران دارد از حق پخش بیشتری برخوردار می باشد. در واقع جذابیت مسابقه یکی دیگر از عوامل جذب تماشاگران می باشد. با توجه به مطالب بیان شده رقابت شبکه های مختلف جهت گرفتن حق پخش رسانه ای لیگ ها و مسابقاتی که بینندگان بیشتری دارد از مهمترین عوامل اثرگذار برقیمت حق پخش رسانه ای هستند. 3-2-1- درآمد فوتبال از بخش تجارت : 1 یکی از مهمترین عوامل در تجارت و حضور قدرتمند در این زمینه نام تجاری آن می باشد. نام باشگاه های فوتبال در واقع همان نام تجاری آنها می باشد که با آن نام یا مارك در حال فعالیت های ورزشی تجاری و اقتصادی هستند. هرچه این نام تجاری از اثرگذاری بیشتری نزد مردم برخوردار بوده و دارای اعتبار بیشتری باشد آن باشگاه می تواند امتیازات بیشتری کسب نماید. باشگاهها دارای مارك بین المللی می باشند و برخی به دنبال گسترش آن www.deloitte.com/fml2005 وجود دارد که عبارتند از: در خارج از مرزهای جغرافیایی خود هستند )سایت 2002(. منابع مختلفی در بخش درآمد از طریق تجارت در فوتبال الف. ورزشگاه : ورزشگاه ها عالوه بر درآمد روز مسابقه می توانند محل دیگری برای کسب درآمد باشگاه ها باشند. این مطلب بیانگر آن است که در روزهایی غیر ازروز مسابقه می توان در صورت وجود امکانات مختلف در ورزشگاه از آنها کسب درآمد کرد مانند سالن های متفاوت ورزشگاه جهت برگزاری همایش ها کنفرانس ها کنسرت ها نمایشگاه ها و رستوران که مردم جامعه به خاطر اعتبار و نام باشگاه در آن محل حضور می یابند. ب. اعطای امتیاز نام و مارك باشگاه برای فعالیت های اقتصادی : باشگاه های فوتبال با توجه به جذابیت مارك تجاری خود امتیاز استفاده از آن را به بخش های مختلف اقتصادی می دهند و از آن درآمد کسب می نمایند. روش های مختلفی در این زمینه وجود دارد مانند اینکه باشگاه با یک شرکت قرار داد می بندد که آن شرکت جهت فعالیت های تجاری خود از نام آن باشگاه استفاده کند و مشتریان بیشتری را با توجه به اعتبار نام آن باشگاه برای خود جذب نماید. باشگاه 1 - Brand

12 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( ها در این حالت قراردادها یا به صورت دریافت یک مبلغ ثابت می بندند یا عالوه بر دریافت مبلغ ثابتی درصدی از سود را با آن شرکت شریک می شوند. ج. فروشگاه ها : باشگاه های ورزشی با استفاده از نام و مارك تجاری خود فروشگاه های زنجیره ای مختلفی را راه اندازی می کنند که در آن فروشگاه ها محصوالت مختلفی از جمله محصوالت وررزشی را به فروش می رسانند و از این راه درآمد کسب می نمایند. د. خرید و فروش بازیکن : باشگاه ها از راه های متفاوتی با سرمایه گذاری بر روی بازیکنان کسب درآمد می نمایند. یکی از این رو ش ها سرمایه گذاری بر روی تیم های پایه می باشد که باشگاه ها به دنبال استعداد های جوانان برای پرورش آنها گشته و پس از جذب و پرورش استعدادهای آنها هم از آنها در بازی های خود استفاده کرده و هم با فروش آنها به قیمت های باال برای خود کسب درآمد می نمایند. همچنین برخی باشگاه ها با سرمایه گذاری و خرید بازیکنان تراز اول و گرانقیمت هم از مهارت آنها در کسب نتایج مناسب استفاده می کند و هم از تاثیرگذاری این بازیکنان بر مردم در تبلیغات استفاده می نمایند. 1 ه. حامیان مالی : حمایت مالی فرآیندی است که حامی مالی و حمایت شونده از ارتباط با همدیگر سود دریافت می 2 2 کنند )اسپید و پوالنسکی 2001 (. همچنین کشاك )2004( در تعریف حمایت مالی بیان می دارد که حمایت از یک ورزش رویداد ورزشی سازمان ورزشی یا رقابت توسط یک شخص یا شرکت برای کسب منافع و یا سود دو جانبه برای هردوطرف قرارداد می باشد. ارتباط حمایت مالی و رسانه ها : پخش مسابقات ورزشی و در صدر آنها فوتبال فراوان مهمترین عامل حضور حامیان مالی می باشد. بینندگان رسانه های مختلف و همچنین عالقه آنها به ورزش باعث می شود که آرم حامی تاثیر فراوانی بر بینندگان گذاشته و حامیان مالی این نوع از تبلیغ و سرمایه گذاری را به حالت های دیگر در جهت فروش بیشتر ترجیح می دهند. بین کمیت و کیفیت پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی در سطح ملی و بین المللی و میزان جذب حامیان مالی رابطه کامال مستقیمی وجود دارد و چنین رابطه ای هنگامی شدت بیشتری می یابد که حامیان مالی همزمان بازارهای هدف داخلی و خارجی را مد نظر داشته باشند 1- Sponsorship 2- Speed & Polonsky 3- Keshok

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 12 1 )استرالیز و بنادی 2002 (.درمیان اهداف شرکت ها از حمایت مالی ورزشی پخش مستقیم تلویزیونی مهمترین هدف حامیان مالی می باشد. پخش رسانه ای اهمیت فراوانی برای جذب حمایت های مالی شرکت ها که هدف آنها بازارهای داخلی و خارجی است 2 دارد )توماسینی 2004 (. پخش مسابقات فوتبال درآمدهای زیادی را برای صنعت فوتبال به همراه داشته است بدیهی است هر چه پوشش رسانه ای مسابقات فوتبال بیشتر شود تمایل حامیان مالی برای صنعت فوتبال افزایش می یابد زیرا با پوشش رسانه ای مسابقات برای افراد بیشتر آرم و مارك شرکت حمایت کننده نیز بیشتر در معرض دید عموم 2 قرار می گیرد )توایتس و کروترس 1111 (. علل وجود حامیان مالی فراوان در فوتبال : فوتبال به گواه شواهد موجود پر طرفدارترین ورزش جهان می باشد وحضور این طرفداران بی شمار باعث حضور حامیان مالی فراوان در فوتبال است. حامیان مالی به دنبال عرصه هایی برای تبلیغات هستند که جمعیت بیشتری آرم و نشان آنها را ببیند به همین دلیل فوتبال یکی از بهترین عرصه ها می باشد. 3-1- ارتباط میان تقاضا و درآمد در فوتبال : طبق تئوری های اقتصادی افزایش تقاضا باعث افزایش درآمد می شود. اصلی ترین عنصر تقاضا در فوتبال تماشاگران می باشند. پس می توان اینطور بیان کرد که با افزایش تقاضا یا تماشاگران می توان درآمد در فوتبال را افزایش داد تماشاگران و طرفداران فوتبال مهمترین عامل کسب درآمد در فوتبال هستند به همین دلیل شناخت عوامل موثر بر حضور تماشاگران و تقویت آن و از بین بردن ضعف ها در جذب تماشاگران باعث افزایش تقاضا در فوتبال می شود که این افزایش در تقاضا منجر به افزایش درآمد فوتبال می شود. در انگلستان سرمایه گذاری گسترده ای در زمینه هواداران صورت گرفته است 4 )جرارد 2002 (. همچنین می توان برای چگونگی ارتباط میان تقاضا و درآمد در فوتبال ارتباط تماشاگران و درآمد را بررسی کرد. تاثیرات تماشاگران بر درآمد فوتبال به صورت مستقیم و غیر مستقیم می باشد که این تاثیرات در حالت هایی چون خرید بلیط کمک های مالی بالعوض به باشگاه پرداخت حق عضویت در باشگاه خرید سهام باشگاه در بازار بورس و خرید کاال و خدمات با آرم باشگاه می باشد و همچنین تماشاگران به طور غیر مستقیم در افزایش درآمدهای حامیان مالی و حق پخش رسانه ای سهم عمده ای دارند. 1 - Strelize & Benadie 2 - Tomasini 3 - Thwaites & Carruthers 1- Gerrard

12 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( 4-1- پیشینه تحقیق : درحال حاضر درآمد در فوتبال دارای اهمیت فراوانی می باشد. با توجه به آنکه عموما هدف مدیران یا مالکان باشگاه ها باال بردن سود باشگاه می باشد برای رسیدن به این منظور می بایست که آنها درآمد باشگاه را افزایش دهند. اما با این وجود تا به این لحظه علیرغم اهمیت درآمد در فوتبال تحقیق خاصی در این زمینه صورت نگرفته است. اما با توجه به اینکه تماشاگران مهمترین عامل افزایش درآمد در فوتبال هستند و به طور مستقیم بر درآمد روز مسابقه و غیر مستقیم بر درآمدهای حق پخش رسانه و تجارت تاثیر دارند اکثر مطالعات صورت گرفته در این مورد در زمینه تقاضا برای مسابقات ورزشی و عوامل موثر بر حضور تماشاگران بوده است. محققان معتقدند که مدیران باشگاه ها باید برنامه ریزی جامعی در این زمینه انجام دهند تا بتوانند درآمد باشگاه ها را افزایش دهند زیرا افزایش تقاضا باعث افزایش درآمد می شود و به همین دلیل محققان به جای مطالعه برروی درآمد بیشتر به مطالعه تقاضا می پردازند. الف. صادقی اصغرپور و گلچین فر) 1211 ( آنها تابع تقاضای تماشای لیگ برتر ایران در فصل 14-12 را مورد بررسی قرار دادند و متغیرهای مختلفی از قبیل اقتصادی اجتماعی فوتبالی و مجازی را در مدل وارد نمود که از جمله آنها می توان به نرخ بیکاری در منطقه ای که مسابقه برگزار می شود قیمت بلیط تعداد تماشاگران در بازی قبلی میزبان متوسط درآمد ناخالص ساالنه یک خانوار در آن منطقه که فوتبال برگزار می شود جمعیت شهر میزبان جایگاه دو تیم در رقابت ها امتیازاتی که تیم میزبان و مهمان در فصل قبل کسب کرده اند شرایط جوی مسابقه اشاره نمود. این تحقیق به منظور بررسی عوامل موثر بر تقاضای تماشاگران فوتبال صورت گرفته است که با روش دست آمد و OLS R2 برآورد آن صورت گرفته است و بهترین نتیجه از مدل نیمه لگاریتمی به مدل برابر 00702 بود که نشان میدهد متغیرهای ما حدود 70 درصد عوامل موثر بر تقاضای تماشاگران فوتبال ایران را توضیح می دهد. مهمترین نتایج آن عبارتند از: - تعداد تماشاگران در بازی قبلی رابطه مستقیم با تقاضای مسابقات دارد. - نرخ بیکاری دارای رابطه ای مثبت با تقاضا می باشد یعنی افزایش بیکاری باعث افزایش تقاضا می گردد. - جایگاه تیم های میزبان و مهمان دارای اثر مثبت بر تقاضا می باشد. - حضور تیم های پرسپولیس و استقالل دارای تاثیر مثبت بر تقاضا می باشد. - شهرآورد ها باعث افزایش تقاضا و جذب تماشاگر می شود. - عملکرد تیم میزبان در فصل قبل دارای اثر مثبت بر تقاضا می باشد.

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 13 - مسابقاتی که در ایام آخر هفته برگزار می شود دارای تقاضای بیشتری می باشند. - درآمد دارای اثری معکوس بر تقاضای مسابقات است یعنی مناطق کم درآمد دارای تقاضای بیشتری هستند. - جمعیت دارای اثری منفی بر تقاضا می باشد یعنی افزایش جمعیت باعث کاهش تقاضا می شود. 1 ب. فالتر و پریگنون )2000( در تحقیقی به بررسی عوامل موثر بر لیگ فرانسه در فصل 1117-11 پرداخته اند. آنها 2 دسته متغیر توضیحی شامل عوامل اقتصادی اجتماعی عوامل فوتبالی وعوامل انگیزشی را برای تخمین تابع تقاضا برگزیده اند. این عوامل شامل عناصر زیر هستند : - متغیرهای اقتصادی و اجتماعی شامل نرخ بیکاری در شهر میزبان و مهمان جمعیت شهر های میزبان و مهمان دستمزد متوسط در هر شهر و هزینه حمل و نقل می باشند. - متغیرهای فوتبالی شامل جایگاه هر دو تیم در جدول رده بندی مسابقات بودجه هر دو تیم آخرین امتیاز کسب شده توسط هر دو تیم و تفاوت میانگین گلهای به ثمر رسیده توسط تیم ها می باشند. - متغیرهای انگیزشی مورد استفاده در این مدل شامل متغیرهای مجازی فصول و متغیرهای پخش تلویزیونی می باشند. )1( او با استفاده از روش OLS تابع لگاریتمی خطی به شکل زیر را تخمین زده است : Att = α + β1e + β2f + β3i + ε که درآن : : Att تعداد تماشاگران در هر مسابقه : E مجموعه متغیرهای اقتصادی اجتماعی : F مجموعه متغیرهای فوتبالی : I مجموعه متغیرهای انگیزشی R2=0.5 و این بدان معنا می باشد که متغیرهای این مدل حدود 20 درصد از کل عوامل موثر بر تقاضای تماشاگران را توضیح میدهد. اما مهمترین نتایج این پژوهش عبارتند از : 1- Fallter & Perignon

93 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( - میان وضعیت اقتصادی که مسابقه در آنجا برگزار می شود با تعداد تماشاگران رابطه منفی وجود دارد نرخ بیکاری دارای اثر مثبت و درآمد متوسط دارای اثر منفی می باشد. - در بین عوامل فوتبالی متغیرهای جایگاه تیم میزبان در جدول رقابت ها میانگین گل های به ثمر رسیده توسط تیم میزبان بودجه تیم میزبان و آخرین امتیاز کسب شده توسط تیم میزبان از عوامل موثر و مثبت در تقاضای مسابقات می باشند که اهمیت تیم میزبان را نشان می دهد. - در بین عوامل انگیزشی متغیرهای انگیزشی فصول معنی دار هستند و این بدان معناست که هر چه به انتهای فصل مسابقات نزدیک می شویم از جذابیت بیشتری برای تماشاگران برخوردار است. 1 ج- آلن )2004( او تابع تقاضای مسابقات خانگی تیم فوتبال آستون ویال در لیگ برتر انگلستان را با استفاده از داده های آماری فصول 1112-12 تا 2000-01 برآورده نموده است. هدف اصلی او بررسی نقش پخش مستقیم مسابقات بر حضور تماشاگران در استادیوم ها بوده است. در این تحقیق تعداد تماشاگران متغیر وابسته می باشد و متغیرهای مستقل شامل قیمت بلیط تقسیم بر شاخص قیمت خرده فروشی فاصله دو باشگاه تعداد بردهای تیم آستون ویال در بازی های قبلی تعداد بردهای تیم مهمان در بازی های قبلی برگزاری مسابقه در روزهای تعطیالت بانک ها برگزاری مسابقه در روزهای کاری پخش مستقیم مسابقات نتایج تیم انگلستان و از دست دادن جام در لیگ داخلی و خارجی می باشد. مهمترین نتایج به دست آمده از این تحقیق عبارتند از: - عملکرد تیم ملی انگستان دارای تاثیر مثبت بر تقاضای مسابقات می باشد. - قیمت بلیط مسابقات و تعداد بردهای تیم فوتبال آستون ویال بر تقاضای مسابقات بی تاثیر است. - موفقیت ها و بردهای تیم مهمان دارای اثر مثبت بر حضور تماشاگران است. - پخش مستقیم مسابقات دارای اثر منفی بر تقاضای مسابقات می باشد. 2 د. آوگرینو و کوماتوس )2001( این محققان به بررسی تابع تقاضای لیگ فوتبال یونان در مسابقات جام ملت های اروپا در سال 2004 انجام داده اند که این دو مسئله در تاریخ ورزش یونان بی سابقه بوده است. آنها با استفاده از روش پانل دیتا به تشریح مدل پرداخته اند و متغیرهای زیر را در نظر گرفته اند: 1 - Allen 1-Avgerinou & koumatos

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 92 متوسط حضور تماشاگران که به صورت لگاریتمی در نظر گرفته شده است موقعیت هر باشگاه در انتهای لیگ تعداد پیرورزی های باشگاه قیمت بلیط که به صورت لگاریتمی می باشد متوسط تعداد گل های هر باشگاه که به ثمر رسانده است تولید ناخالص داخلی یونان ك به صورت لگاریتمی می باشد تاثیر میزبانی المپیک تاثیر قهرمانی جام ملتهای اروپا و اندازه لیگ. R2=0.74 می باشد و این مطلب بیانگر آن است که حدود 74 درصد از عوامل موثر بر تقاضای تماشاگران توسط متغیرهای این مدل توضیح داده می شود. مهمترین نتایج به دست آمده از این تحقیق عبارتند از : - نرخ بیکاری با تقاضای مسابقات دارای اثر منفی می باشد. - تیم هایی که در پایین جدول حضور دارند و در حال سقوط می باشند دارای تقاضای کمتری هستند. - تعداد گل های زده شده بیشتر در مسابقات از آنجا که باعث سرگرمی بیشتر مردم می شود باعث افزایش تقاضای مسابقات میشود. - وفاداری هواداران به باشگاه و موفقیت در طول فصل از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر تقاضای مسابقات می باشد علی رغم آنکه در موقع خریدن بلیط احتمال برنده شدن تیم شناخته شده نمی باشد. 1 و. گارسیا و رودریگوئز )2002( آنها تابع تقاضای مسابقات فوتبال اسپانیا را با استفاده از داده هایی که طی فصول 1112-12 تا 1112-12 برگزار شده است را تخمین زده اند. آنها 4 دسته متغیر توضیحی در این مدل در این مدل مورد استفاده قرار داده اند که شامل متغیرهای اقتصادی کیفیت بازی عدم اطمینان از نتیجه و هزینه های فرصت می باشند. مهمترین نتایج به دست آمده در این پژوهش به این صورت است که بین تمامی متغیرهای تعریف شده کیفیت دو تیم تعداد بازیکنان ملی پوش تیم ها حضور یکی از دو تیم بارسلونا یا رئال مادرید در مسابقه و مسابقات شهر آورد دارای بیشترین تاثیر در تقاضای مسابقات می باشند. 5-1- بررسي و مقايسه تطبیقي درآمد باشگاه های فوتبال درآمد باشگاه های فوتبال از راه های درآمد روز مسابقه درآمد حق پخش رسانه و درآمد تجارت به دست می آید. در این بخش به بررسی درآمد باشگاه های )منتخب( فوتبال از ابتدای 2002-4 تا پایان 1 - Garacia & Rodriguez

91 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( فصل 2010-11 می پردازیم. در این بخش متوسط درآمد باشگاه ها طی 1 فصل محاسبه شده است و پس از مقایسه درآمدها در هر بخش متوسط درآمد کل آنها با یکدیگر مقایسه می گردد. نمودار 1: مقایسه درآمد روز مسابقه باشگاه های منتخب جهان - اطالعات محدود به فصول 2002-4 تا 2010-11 می باشد. www.deloitte.com/fml - منبع : درآمد روز مسابقه که از فروش بلیط و کلیه وسایل و لوازم با آرم باشگاه در روز مسابقه به دست می آید به نوعی بیانگر آن است که متوسط حضور تماشاگران کدام باشگاه بیشتر است یا هواداران کدام باشگاه بیشترین خرید را از باشگاه مورد عالقه خود در روز مسابقه انجام می دهند. با توجه به رتبه بندی 10 باشگاه برتر می توان مشاهده نمود که باشگاه های کشور انگلستان ثروتمندترین و باشگاه های ایتالیایی فقیرترین باشگاه ها در این بخش از درآمد هستند. این موضوع بیانگر آن است که هواداران فوتبال در انگلستان در روز مسابقه اهمیت بیشتری به باشگاه مورد عالقه خود نشان می دهند. فروش بلیط و میزان حضور هواداران در روز مسابقه بیشتر می باشد و هواداران در روز مسابقه هزینه بیشتری را برای تیم خود انجام می دهند. اختالف میان پر درآمد ترین باشگاه و کم درآمدترین آن بسیار زیاد می باشد و درآمد منچستر یونایتد نزدیک 1 برابر یوونتوس می باشد در حالی که تعداد تماشاگران منچستر یونایتد در روز مسابقه حدود 2/2 برابر تماشاگر یوونتوس بوده است و این مسئله نشان می دهد که مهمترین عامل

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 99 اختالف درآمد این دو باشگاه در این بخش از درآمد شامل میزان رضایت هواداران باالتر بودن عالقه و امکاناتی است که منچستر یونایتد برای تماشاگران خود فراهم کرده است. نمودار 2: مقایسه درآمد حق پخش رسانه ای باشگاه های منتخب جهان - اطالعات محدود به فصول 2002-4 تا 2010-11 می باشد. www.deloitte.com/fml - منبع : درآمد حق پخش رسانه شامل فروش پخش مسابقات تیم به تلویزیون های داخلی و خارجی و کلیه رسانه های دیگر از جمله اینترنت می باشد. در این بخش از درآمد باشگاه های ایتالیایی و اسپانیایی برخالف درآمد روز مسابقه ثروتمند ترین لیگ ها را دارند. این مطلب نشان دهنده آن است که برای اصحاب رسانه لیگ های ایتالیا و اسپانیا از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. درآمد باشگاه هایی که در لیگ ایتالیا حضور دارند وابستگی بیشتری به درآمد حق پخش رسانه ای دارد.2 باشگاه رئال مادرید و بارسلونا باشگاه هایی بسیار خاص هستند و اختالف میان این دو باشگاه با دیگر باشگاه های اسپانیایی بسیار زیاد می باشد زیرا هیچ باشگاه دیگری در اسپانیا نتوانسته است که به جمع ده باشگاه پر درآمد راه پیدا کند.

92 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( نمودار 2: مقایسه درآمد تجارت باشگاه های منتخب جهان - اطالعات محدود به فصول 2002-4 تا 2010-11 می باشد. www.deloitte.com/fml - منبع : درآمد تجارت شامل حامیان مالی و کلیه فعالیت هایی است که باشگاه ها در جهت کسب درآمد به غیر از فعالیت هایی که برای درآمد روز مسابقه و حق پخش رسانه انجام می دهند به دست می آورند. باشگاه بایرن مونیخ ثروتمند ترین باشگاه در این زمینه است و این در حالی است که این باشگاه تنها نماینده فوتبال آلمان در میان 10 باشگاه برتر می باشد. پس از بایرن مونیخ 2 باشگاه ثروتمند اسپانیایی رئال مادرید و بارسلونا حضور دارند و در این زمینه باشگاه های انگلیسی صاحب ثروت بیشتری نسبت به باشگاه های ایتالیایی هستند و این نشان می دهد که تجارت در فوتبال انگلستان پررونق تر از ایتالیا می باشد. برای یافتن این مطلب که کدام لیگ در این بخش ثروتمندتر است باید با باشگاه های دیگری از این کشورها مورد بررسی قرار بگیرد. رتبه بندی باشگاه ها در این بخش نمایانگر آن است که کدام باشگاه فعالیت های تجاری بیشتری صورت می دهد حامیان مالی قدرتمندتری دارد و صاحب مارك یا نام تجاری مشهورتری است.

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 92 نمودار 4: مقایسه متوسط درآمد کل باشگاه ها از بخش های مختلف درآمد - اطالعات محدود به فصول 2002-4 تا 2010-11 می باشد. www.deloitte.com/fml - منبع : متوسط درآمد کل 10 باشگاه برتر فوتبال طی 1 فصل حدود 2200242 میلیون یورو می باشد که حدود 27 درصد آن مربوط به درآمد روز مسابقه 41 درصد برای درآمد حق پخش رسانه و 22 درصد آن برای درآمد تجارت می باشد. مشاهده می شود که به طور متوسط حق پخش رسانه ای بیشترین سهم را در میان عناصر تشکیل دهنده درآمد دارا می باشد. در واقع به طور متوسط حق پخش رسانه ای مهمترین عامل در کسب درآمد باشگاه ها می باشد. رسانه ها عامل ارتباط میان ورزش و اقتصاد هستند و به دلیل درآمدهای فراوانی که از طریق تبلیغات پر کردن برنامه ها و حضور بیننده های فراوان تلویزیونی نصیب رسانه ها می شود رقابت شدیدی میان شبکه ها برای به دست آوردن حق پخش مسابقات می شود و با باال رفتن تقاضا و کمبود عرضه قیمت حق پخش رسانه ای افزایش می یابد و از این طریق درآمد باشگاه های فوتبال افزایش می یابد. پس از درآمد حق پخش رسانه تجارت بیشترین سهم را در درآمد دارد که نشان دهنده آن است که آرم باشگاه عامل مهمی برای کسب درآمد می باشد. هر باشگاهی که بتواند بازارهای بیشتری را برای آرم یا لوگوی خود به دست آورد و اعتبار بیشتری را در جامعه کسب نماید می تواند درآمد خود را افزایش دهد. در واقع مهمترین عامل برای کسب درآمد از طریق تجارت باال بردن قدرت آرم باشگاه می باشد. کمترین سهم را درآمد روز مسابقه از کل درآمد دارا می باشد و یکی از مهمترین دالیل آن محدود بودن این درآمد به روز مسابقه می باشد

92 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( که شامل فروش بلیط و هر آنچه که با نام باشگاه در روز مسابقه فروخته می شود می باشد. بنابراین این درآمد در طول 10 دقیقه زمان مسابقه و حدود 1 ساعت قبل و بعد از برگزاری مسابقه به دست می آید که زمان محدودی برای کسب درآمد بیشتر می باشد. نمودار 2: مقایسه متوسط درآمد کل باشگاه های منتخب جهان - اطالعات محدود به فصول 2002-4 تا 2010-11 می باشد. - منبع : www.deloitte.com/fml دو باشگاه قدرتمند اسپانیایی رئال مادرید و بارسلونا به طور متوسط در طی 1 فصل پر درآمدترین و ثروتمندترین باشگاه هستند. در مجموع در میان این 10 باشگاه لیگ اسپانیا پر درآمدترین باشگاه ها را دارد و پس از آن باشگاه های لیگ انگلستان بیشترین درآمد را دارند. باشگاه بایرن مونیخ تنها نماینده فوتبال آلمان در این رده بندی می باشد که رتبه چهارم این فهرست را در میان 10 باشگاه برتر دارا می باشد که باالتر از تمام باشگاه های ایتالیایی می باشد اما لیگ ایتالیا در این فهرست دارای 2 باشگاه می باشد. باشگاه رئال مادرید که پر درآمدترین باشگاه می باشد در طی این فصول عملکرد قابل قبولی در زمین مسابقه نسبت به رقبای دیگرش نداشته است اما در تمامی بخش های درآمدی یکی از برترین باشگاه ها بوده است.مهمترین عامل درآمد فراوان رئال مادرید قدرت و سرمایه گذاری های اقتصادی و تجاری این باشگاه بوده است در حالی که باشگاه بارسلونا بیشترین بخش از درآمد باشگاه خود را از کسب موفقیت در زمین مسابقه و سرمایه گذاری بر روی تیم های پایه باشگاه و فعالیت های عمرانی به

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 92 دست آورده است. باشگاه منچستر یونایتد در مقابل این باشگاه ها بیشترین بخش از درآمد خود را از طریق افزایش میزان رضایت هواداران و درآمد روز مسابقه به دست آورده است. با نگاهی به عملکرد برخی باشگاه ها مثل بایرن مونیخ که در تجارت بسیار قوی اما در حق پخش رسانه ای وضعیت چندان مطلوبی ندارد و یا باشگاه یوونتوس که درآمد حق پخش آن باال است و درآمد روز مسابقه آن پائین می باشد می توان دریافت که مهمترین راه برای افزایش درآمد باشگاه ها تالش و فعالیت در همه زمینه های کسب درآمد می باشد. 2- داده ها و روش تحقیق 1-2- برآورد مدل : در این بخش با تکیه برتکنیک اقتصاد سنجی و داده های تابلویی) Data ) Panel با کمک نرم افزار اقتصاد سنجیEviews های منتخب جهان( پرداخته می شود. به تجزیه و تحلیل و بررسی عوامل مؤثر بر درآمد باشگاه های فوتبال )باشگاه 2-2- داده های تحقیق : داده های این تحقیق که شامل درآمد باشگاه ها درآمد روز مسابقه درآمد حق پخش رسانه و درآمد تجارت می باشد از سایت WWW.DELOITTE.COM به دست آمده است و رتبه بندی باشگاه ها در سالهای مختلف از سایت فدراسیون بین المللی تاریخ و آمار به دست آمده است. باشگاه های منتخب در این تحقیق شامل باشگاه های بارسلونا رئال مادرید بایرن مونیخ منچستر یونایتد آرسنال چلسی لیورپول آث میالن اینتر میالن و یوونتوس می باشد. باشگاه های مورد مطالعه به علت اینکه پردرآمدترین باشگاه ها در سطح جهانی می باشند و دارای ساختار اقتصادی کاملی در زمینه باشگاه ها هستند انتخاب شده اند. 3-2- معرفي مدل : )2( درآمد کل هر باشگاه از حاصل جمع درآمد ناشی از حق پخش رسانه ای درآمد ناشی از تجارت و درآمد ناشی از روز مسابقه به دست می آید. طبق معادله )2( متغیر مستقل این مدل درآمد کل باشگاه ها می باشد و همچنین متغیرهای وابسته این مدل شامل درآمد روز مسابقه و درآمد حق پخش رسانه و درآمد تجارت و رده بندی باشگاه ها در پایان هر فصل می باشد. به عبارت دیگر خواهیم داشت: Revenue = Broadcasting + Commercial + Match day

92 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( بنابراین به منظور بررسی وضعیت درآمدی هر باشگاه از مدل )2( استفاده شده است که این مدل 1 برگرفته از مدل آوگرینو و کوماتوس )2001( برای تابع تقاضای لیگ فوتبال یونان در مسابقات جام ملتهای اروپا در سال 2004 میباشد. )2( که در آن : : لگاریتم درآمد باشگاه iام در سال t : لگاریتم درآمد ناشی از حق پخش رسانه ای باشگاه iام در سال t : لگاریتم رده بندی باشگاه iام در سال t : لگاریتم درآمد ناشی از تجارت باشگاه iام در سال t : لگاریتم درآمد ناشی از روز مسابقه باشگاه iام در سال t 4-2- فرضیه های تحقیق : در این تحقیق دو فرضیه را مورد بررسی قرار می دهیم که عبارتند از : 1. حق پخش رسانه دارای بیشترین تاثیر در درآمد باشگاه های فوتبال می باشد. 2. رتبه باشگاه ها در رده بندی فدراسیون بین المللی تاریخ و آمار باعث افزایش درآمد باشگاه ها در همان سال می شود. 5-2- برآورد مدل : در داده های تابلویی data( ( panel ابتدا باید مسئله ناهمگنی واحدها با استفاده از آماره آزمون F مورد بررسی قرار گیرد. و در صورتی که ارزش احتمال آماره آزمون F کوچکتر از 0/1 باشد در نتیجه فرضیه صفر این آزمون یعنی لزوم استفاده از روش های موجود برای داده های تابلویی در سطح اعتماد 10 درصد به باال مورد پذیرش قرار می گیرد به عبارت دیگر برای برآورد مدل میتوان از روش داده های تابلویی ( Data ) Panel استفاده کرد. 1-Avgerinou & Koumatos

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 93 پس از آن با استفاده از آزمون هاسمن مسئله همبستگی بین اجزای اخالل و متغیرهای توضیحی را مورد بررسی قرار می دهیم تا از بین دو روش موجود برای تخمین داده های تابلویی) Data (Panel یعنی روش اثرات ثابت و روش اثرات تصادفی یکی را انتخاب نماییم و الگو را تخمین می زنیم. -3 نتايج : 1-3- نتايج حاصل از آزمون F و هاسمن: جدول 1: نتایج آزمون F Prob 0/0000 27 0/0000 / 21 statistic 12/ Cross-section F 71 Cross-section chisquare مأخذ: محاسبات تحقیق با توجه به اینکه ارزش احتمال آماره آزمون F کوچکتر از 0/1 است بنابراین فرضیه صفر این آزمون یعنی لزوم استفاده از روش های موجود برای داده های تابلویی در سطح اعتماد 10 درصد به باال مورد پذیرش قرار می گیرد به عبارت دیگر برای برآورد مدل از روش داده های تابلویی ( استفاده می شود. ) Panel Data اکنون به عنوان گام بعدی باید با استفاده از آزمون هاسمن مسئله همبستگی بین اجزای اخالل و متغیرهای توضیحی مورد بررسی قرار گیرد تا از بین دو روش موجود برای تخمین داده های تابلویی) Data (Panel یعنی روش اثرات ثابت و روش اثرات تصادفی یکی انتخاب شود. جدول 2 : نتایج حاصل از آزمون هاسمن Prob Chi-sq statistic 0/071 / 22 1 Cross-section random مأخذ: محاسبات تحقیق با توجه به اینکه ارزش احتمال آماره آزمون هاسمن بزرگتر از 0/02 می باشد فرضیه صفر این آزمون مبنی بر اینکه بین اجزای اخالل و متغیرهای توضیحی هبستگی وجود ندارد )روش اثرات تصادفی )RE در سطح 12 درصد به باال رد نمی شود بنابراین الگو به روش اثرتصادفی تخمین زده خواهد شد.

23 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( 2-3- نتايج حاصل از تخمین مدل : نتایج حاصل از برآورد معادله )2( در جدول 2 نشان داده شده است. جدول 2: نتایج تخمین مدل)متغییر وابسته: لگاریتم درآمد باشگاه ها( آماره t نام متغیر ضرایب 14.32 0.56 C درآمد حق پخش رسانه )BR( رده بندی )LRA( درآمد تجارت) LCO ( 22.27 0.405-0.66-0.0025 16.11 0.326 13.54 0.233 درآمد روز مسابقه )LMA( 0.97 R-Squared 0.97 Adjusted R-Squared 679.29 F 0 Prob F 1.73 D.W (تعداد مشاهده) N 12 مأخذ: محاسبات تحقیق همانگونه که در مدل فوق نشان داده شده است درآمد ناشی از حق پخش رسانه ای طی دوره زمانی 2004 2011- بر درآمد کل هر باشگاه اثر مثبت و معنی داری داشته است. به عبارت دیگر با افزایش درآمدهای ناشی از حق پخش رسانه ای میزان درآمد هر باشگاه افزایش داشته است. همچنین ضریب این شاخص نشان دهنده آن است که به ازای یک درصد افزایش درآمد ناشی از حق پخش رسانه ای درآمد هر باشگاه 0/402 درصد افزایش می یابد. همچنین اطالعات جدول و مدل نشان دهنده وجود اثر منفی اما غیر معنی دار رده بندی باشگاه ها بر درآمد آنها می باشد شاید بتوان دلیل این رابطه را در این موضوع جستجو کرد که رده بندی هر باشگاه در هر فصل بر درآمد فصل آینده آن باشگاه اثر می گذارد نه بر درآمد دوره جاری. در خصوص رابطه

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 22 درآمد ناشی از تجارت و درآمد هر باشگاه نتایج الگو بیانگر وجود رابطه مثبت و معنی داری بین آنها می باشد و هر یک درصد افزایش درآمد ناشی از تجارت سبب افزایش 0/222 درصدی در درآمد هر باشگاه می شود. نتایج حاصل از تخمین مدل همچنین حاکی از وجود رابطه مثبت و معنی دار بین درآمد ناشی از روز مسابقه و درآمد هر باشگاه است به نحوی که به ازای هر یک درصد افزایش در درآمد ناشی از روز مسابقه درآمد باشگاه ها 0/222 درصد افزایش می یابد. بنابراین بر اساس نتایج حاصله درآمد ناشی از حق پخش رسانه ای بیشترین اثر را بر درآمد کل هر باشگاه طی دوره مورد بررسی داشته است. ضریب تعیین الگو معادل 17 درصد بدست آمده و بیانگر این مطلب است که 17 درصد از تغییرات متغیر وابسته یعنی درآمد کل هر باشگاه توسط متغیرهای مستقل الگو توضیح داده می شود. 4- نتیجه گیری و پیشنهادات فوتبال در عصر حاضر محبوب ترین ورزش در جهان می باشد و هر روزه مردم جهان وقایع آن دنبال می نمایند. از آنجا که ورزش هم از نظر روحی و از نظر جسمی بر مردم تاثیر گذار است و از آنجا که یکی از مهمترین اهداف دولتمردان سالمت روح و جسم جامعه می باشد و با توجه به اینکه فوتبال مهمترین ورزش محسوب می گردد بنابراین با توسعه فوتبال می توان باعث شادی روح و جسم مردم شد. در کنار این سالمتی روحی و جسمی با توجه به عالقه فراوان مردم به فوتبال این ورزش تبدیل به یک فضای بسیار مهم برای فعالیت های اقتصادی شده است. بنابراین می توان با برنامه ریزی در این زمینه فوتبال را به یک فضای کامال درآمدزا و سودده تبدیل کرد. حضور رسانه ها و حامیان مالی فراوان باعث رونق و فراگیر شدن صنعت فوتبال شده است و بسیاری از صنایع و بنگاه های اقتصادی تالش بسیاری برای حضور در این زمینه را دارند. نتایج بهترین مدل تخمین زده شده نشان داد که درآمد حق پخش رسانه بیشترین تاثیر را بر درآمد باشگاه های فوتبال دارد همچنین رتبه باشگاه ها در هر سال توسط فدراسیون بین المللی تاریخ و آمار فوتبال تاثیری بر درآمد باشگاه ها در همان سال ندارد. بر اساس یافته های تحقیق توصیه های زیر ارائه می گردد : افزایش امکانات رفاهی از جمله سرویس های رفت و برگشت برخورد مناسب پرسنل تهیه راحت بلیط ورود و خروج آسان از استادیوم بوفه های مناسب و... در استادیم ها برای افزایش میزان حضور تماشاگران.

21 تحلیل عوامل اقتصادي موثر بر درآمد باشگاه هاي فوتبال )باشگاه هاي منتخب جهان( افرایش میزان رضایت تماشاگران از باشگاه برای جذب تماشاگران بیشتر به منظور افزایش تعداد هوادران باشگاه در داخل و خارج از کشور برای فروش وسایل و لوازم با آرم باشگاه و دریافت حق عضویت هواداری. مردم تولید لوازم و وسایل متنوع و با کیفیت و با قیمت مناسب با آرم و نام باشگاه برای فروش به هواداران و توسعه اموال و دارایی های باشگاه مانند استادیوم فروشگاه هتل زمین و.... باال بردن اعتبار و نام باشگاه برای دریافت بیشتر حامیان مالی. تالش برای بهبود نتایج و استفاده از جوایز و پاداش های مسابقات. جذب هواداران بیشتر در سراسر جهان برای دریافت حق رسانه ای و حامیان مالی بیشتر. سرمایه گذاری و توسعه تیم های پایه از جمله از نونهاالن نوجوانان و... در داخل و خارج کشور برای جذب و پرورش نیروی انسانی کارآمد به منظور کاهش هزینه های خرید بازیکن و فروش آن به برای کسب درآمد به باشگاه های دیگر. منابع و ماخذ اشنفلدر و لی 1210 اقتصاد در ورزش ترجمه رضوی و بلوریان چاپ اول. صادقی.حسین اصغرپور.حسین گلچین فر.نازلی 1211 تخمین تابع تقاضای تماشای لیگ برتر ایران پژوهشهای اقتصادی پائیز 11 شماره 2 ص 112-202. Allan, S. 2004, Satellite Television and Football Attendance: the not so super effect; Applied Economics Letters, 11, 123-125. Avgerinou.V, Giakoumatos.S 2009, Price, Income & Unemployment Effects on Greek Professional Football, IASE/NAASE Working Paper Series, No. 09-07. Falter, J.M. and Perignon, C. 2000, Demand for Football and Intramatch Winning Probability: An Essay on the Glorious Uncertainty of Sports; Applied Economics, 32, 1757-1765. Garcia, J. and Rodriguez, P. 2002, The Determinants of Football Match Attendance Revisited: Empirical Evidence from the Spanish Football League; Journal of Sports Economics, 3(1), 18-38. Gerrard.B 2006, The Economics of association football, volume1, Edward Elgar Publishing Limited. Gerrard.B 2006, The economics of association football volume2, Edward Elgar Publishing Limited. Keshok, Christopher.M 2004, The Effects of Economic Impact Information on the Attitudes of potential Sports Sponsors operating in Mid-Size and small college communities, unpublished doctoral degree dissertation, Department of Sport Management, Recreation Management and Physical Education, Florida State University.

دوفصلنامه علمي- تخصصي اقتصاد توسعه و برنامهريزي/ بهار و تابستان 2931/ سال دوم/ شماره اول 29 Morrow, s. 1999, The New Business of Football, MCMILLAN PRESS LTD, First Published. Polonsky,M.J. and Speed,R 2001. Linking sponsorship and cause related marketing. European Journal of Marketing, 35(11/12), 1361-1385 Sir Norman Chester for Football Research, British Football on Television, Fact Sheet, University of Leicester, 2002, www.le.ac.uk/snccfr. Strelize, Benadie 2005, Relationship in sport sponsorship: a Marketing Perspective, Unpublished doctoral degree dissertation, Faculty of Management, University of Johansborg. Thwaites.D & Carruthers.a 1982, Practical applications of sponsorship theory : Empirical evidence from English club rugby, Journal of Sport Management, 12 3),203-219. Tomasini 2004, NCAA Corporate Sponsor Objectives: There are Differences Between Divisions I-A, I-AA and I-AAA?, Sport Marketing Quarterly, 13(4), 253-264 www.deloitte.com/fml2005-2012 www.iffhs.de